GELECEK TAHAYYÜLLERİ

MİMARİ TASARIM II
Rast Minus Tasarım Kolektifi - D. Alper Aksu, İzzet İlgün, Şeyma Bıyık, 2022.

Anılar oluşturmak için belleğe, zamana ve mekâna ihtiyacımız vardır. Yaşadığımız kentleri var eden imgeler, kentlinin de imge ve his dünyasını inşa eder. Bu imgeler kimi zaman sabit, kimi zamansa değişen ve/veya dönüşen imgelerdir. Yürümeyi sevdiğimiz sokaklar ya da her zaman buluşmak için seçtiğimiz bir park gibi. Gündelik yaşamda davranışlarımızla mekânı birbirine bağlayan kodlarla uzlaşırız. Hafıza, mekân ve davranış sentezinden oluşur. Mekândaki değişiklikler davranışlarımızı ve mekânı yeniden biçimlendirir. Mekândaki izlerin ortadan kalkması, ilişkileri yeniden düzenlemenin bir göstergesidir. Bir mekânın inşasından yıkımına kadar olan süreç hafızaya dahildir. Dönüşen ve işlevi değişen ya da adı değişen yapılar hafızalarını sıfırlamış sayılmaz. Fakat imge dünyamıza yerleşen işaretleri amaçsızca deforme etmek ya da yıkmak; anı ve mekânla kurulan ilişkiyi zayıflatır.

1956 yılında yapımına başlanan ve 1960 yılında işletmeye açılan Sümerbank Bergama Tekstil Fabrikası 2004 yılına kadar faaliyetine devam etmiştir. Sümerbank Bergama Tekstil Fabrikası içerisinde yaşanmışlığı (hafızayı) ve sosyal ilişkiler ağını da barındırmaktadır çünkü mekân sadece üretimin mekânı değildir. Aynı zamanda gündelik hayatın tekrarını da içerir. Kentlinin fabrika kampüsüyle kurduğu ilişki sadece ekonomik değil aynı zamanda duygusal bir ilişkidir. Bu duy(g)usal ilişki ne kadar soyut olsa da fabrika yapısı somut biçimde varlığını sürdürmektedir.

Fabrika kompleksi kent merkezine yakın bir noktada yeşil dokusuyla belirgin bir üretim kampüsüdür. Güneyden kuzeye doğru hiyerarşik bir dizgeyle yönetim-üretim-depo yapılarından oluşmaktadır. Yol A noktasından B noktasına götüren rasyonel bir tanımken aynı zamanda kent yaşamında ritimleri belirleyen, yoğunlukları ve kalabalıkları kesiştiren, duraksatan, disipline eden araçtır. Bir üretim kampüsünde de yollar hammadde ile ürünün dağılımını planlayan bir araçtır. Aynı zamanda emekçilerin çalışma dışındaki aktivitelerini minimumda tutmaküzerine kurgulanmış zaman ve hiyerarşi kodlarını da oluşturur. Bu haliyle fabrikanın kampüs alanı kent dokusu dikkate alınmadan tamamen iç sirkülasyon

odaklı bakış açısıyla üretilmiştir. Sirkülasyon güzergâhlarını oluşturan ve dikte eden ise yollardır. Fabrikanın yönetim binalarına ulaşmak istediğinizde caddenin üzerinden direkt ulaşılamaz. Lineer bir yol katetmek gerekir.

D. Alper Aksu, İzzet İlgün ve Şeyma Bıyık, bir gelecek tahayyülü olarak fabrika modelinde, ana kütlelere eklemlenme yapmadan yollar üzerinden hiyerarşiye, yolların kodlanmış, sistematik, baskıcı, otoriter yapısına karşı alternatif bir model öneriyor.

Modelde, var olan üretim kütlesine ana bir giriş tanımlamak yerine çoklu girişler üretiliyor ve kullanıcı yeni perspektiflerden yapıya dahil ediliyor. Farklı açılarda bir araya gelen bu yollar, kesişimler üretilmesine ve fabrikanın çeşitli alanlara ayrılmasına olanak veriyor. Proje, geçmiş ve şimdi arasında kesişimlerden doğan mekânlar üretmeyi amaçlıyor.

Kesişimlerle iç mekânı farklılaşan fabrika aynı zamanda bir zanaat üretim alanı olarak tasarlanıyor, etkileşim ve sosyal iletişim için aktörlerin birbirleriyle ve kentliyle kesiştiği karşılaşma alanları yaratılıyor. Bir endüstriyel miras yapısı olan fabrikada akademiyi zanaatla buluşturan tasarım, zanaat üretim alanlarıyla yerelde bir katma değer yaratma amacını taşıyor.

Kent belleğinde önemli bir yere sahip olan su kulesinin; çelik elemanlar ile desteklenerek Bergama ve Pergamon Akropol’ünü tepeden gören bir seyir kulesine dönüştürülmesi hedefleniyor.

Projede tasarlanan alanlarda, kütlelerin bütünlüğünün sağlanması için birbirine eklemlenen strüktürlerden yararlanılıyor. Bu strüktürler tasarım ve taşıyıcılık yönünden birbirine benzese de bulunduğu bölgeye göre işlevselliği değişiyor.